Waarom jongeren als Vinicius (18) wel willen maar niet mogen werken: ‘Kan niks met mijn diploma’
Terwijl de krapte op de arbeidsmarkt toenam in de eerste helft van 2022, werden er verschillende oplossingen geopperd. Toch werd één groep mensen over het hoofd gezien: ongedocumenteerden. Ze wonen hier vaak al jaren, maar mogen niet werken.
,,Ik voel me meer een Amsterdammer dan Braziliaans. Ik heb hier mijn vrienden, doe een mbo-opleiding in de ICT en heb een bijbaan als pizzakoerier. Dat laatste mag ik eigenlijk niet omdat ik geen Nederlands paspoort heb. En als ik mijn opleiding heb afgerond, kan ik eigenlijk ook niks met dat diploma.”
Vinicius Eduardo Vieira de Sousa is een van de vele ongedocumenteerden in Nederland. Hoewel hij afgelopen maand 18 jaar is geworden, ziet hij zijn toekomst somber in. Hoe zo’n jong iemand in deze situatie terecht komt? ,,Mijn ouders komen uit Brazilië en hebben bij aankomst niet meteen Nederlandse documenten aangevraagd. Zelf ben ik hier geboren en getogen, maar heb ik geen Nederlands paspoort doordat mijn ouders geen papieren hebben.”
Honderden ongedocumenteerde jongeren
Ruben Boers, onderzoeker en docent bij de Haagse Hogeschool, licht de situatie toe: ,,Er zijn honderden ongedocumenteerde jongeren zoals Vinicius die dolgraag een normale baan willen. Of ervoor willen leren.” Boers doet sinds kort promotieonderzoek naar ongedocumenteerde jongeren. Deze jongeren worden ook wel Dreamers genoemd.
Boers legt uit dat niet alleen deze Dreamers, maar ongedocumenteerden in het algemeen, de gaten die nu vallen op de arbeidsmarkt waarschijnlijk zonder moeite kunnen opvullen. Maar hij wijst extra op jongeren, omdat zij volgens hem het meest geschikt zijn: ,,Een grote groep jongeren is vaak hier in Nederland opgegroeid. Ze kennen de cultuur, spreken de taal en hebben hier vaak tot hun 18de gestudeerd. Wanneer ze echter 18 worden en geen paspoort hebben, zijn ze juridisch volwassen en verliezen ze toegang tot de maatschappij. De rechtsbescherming die ze hadden als kind vervalt dan.”
Ze kennen de cultuur, spreken de taal en hebben hier vaak tot hun 18de gestudeerd
Volgens Boers is dit het effect van het invoeren van de koppelingswet in 1998. ,,Toen is eigenlijk besloten dat mensen zonder verblijfsvergunning hier niet mogen werken en wonen, en geen recht hebben op zorg.” Een woordvoerder van de IND geeft aan dat dit inderdaad een manier is om ongedocumenteerden te ontmoedigen om in Nederland te blijven. Op deze manier probeert de overheid de hoeveelheid mensen die zonder papieren hier verblijft te verminderen. Ze schatten het aantal ongedocumenteerden in Nederland tussen de 23.000 en 58.000.
Duitsland als voorbeeld
Boers vindt het juist met de krapte op de arbeidsmarkt een goed idee om te kijken naar hoe het anders kan. Hij noemt Duitsland als voorbeeld. ,,Zij werken met het principe van ‘Duldung’. Dat houdt in dat ongedocumenteerden de kans krijgen om gewoon te werken en leven, ondanks dat ze geen verblijfsvergunning hebben. Het is een speciale regeling voor wanneer je écht niet terug kunt naar het land van herkomst. Zolang je dan werkt of als jongere een praktijkdiploma haalt, kun je zo een sterkere status binnen de samenleving bewerkstelligen.”
Niet alleen Boers ziet het toelaten van ongedocumenteerden tot de arbeidsmarkt als deel van de oplossing van de krapte. Zo vertelt Jeanne (achternaam bekend bij de redactie), werkzaam bij een zorgbedrijf in Nijmegen als P&O-coördinator, dat ze ook ongedocumenteerde studenten helpt met hun stage. ,,Er is een ontzettend tekort aan mensen met een mbo-opleiding verpleegkunde. Dreamers en andere ongedocumenteerde personen hebben we in de zorg heel hard nodig. ”
Hoewel ze mensen zonder paspoort eigenlijk geen stage mag aanbieden, doet ze het toch. ,,Ik doe het voor de mensen. Je ziet dat ze met passie in de zorg werken en graag leren. Daarnaast denk ik juist dat deze mensen in de zorg veel tekorten kunnen oplossen én dat de zorg er een stuk diverser door wordt.”
Lees ook bij Intermediair: ‘Hoogopgeleide vluchtelingen aan werk helpen is een win-winsituatie’
Ook Theo de Gooijer, eigenaar van een bedrijf in zonnepanelen, laat een ongedocumenteerde jongen betaald werk voor hem verrichten. ,,Deze jongen heeft, toen hij op de vlucht was, twee jaar lang slavenarbeid moeten verrichten. Je wilt niet dat iemand weer het gevoel krijgt dat hij gebruikt wordt voor gratis arbeid.”
Hoewel De Gooijer deze jongen een normale baan gunt met een normaal salaris, gaat de uitbetaling van iemand die zonder papieren werkt niet heel makkelijk. Daarom heeft hij een constructie met Stichting Vluchtelingkinderen opgezet, waarbij hij het geld aan hen doneert en de stichting het weer aan de jongen overmaakt. De Gooijer vindt het een lastige situatie: ,,De IND maakt er een zooitje van, het duurt ontzettend lang voordat hij een antwoord heeft op de vraag of hij mag blijven. In de tussentijd worstelt hij met trauma’s uit het verleden. Je merkt daar echter niks van als hij aan het werk is. Hij wil niks liever dan een vak leren.”
‘Bang voor later’
Eduardo Vieira de Sousa laat weten dat dit allemaal herkenbaar is. Hij legt uit waar hij verder tegenaan loopt als Dreamer: ,,De huizen zijn ontzettend duur. Als je geen recht hebt op een woning, maar wel een beetje geld hebt, maken huizeneigenaren daar misbruik van: ze vragen een torenhoge huur. Je moet keihard werken om rond te komen. Zo verdien ik nu als pizzakoerier 7 euro per uur. Stel, daar gaat een keer iets fout. Je raakt werkloos. Of gewond, waardoor je niet kunt werken. Dan kun je ook je huur niet betalen. Ik ben ontzettend bang om op straat te belanden. En dat terwijl ik gewoon mijn diploma heb straks.”
Als we ongedocumenteerden inzetten op de arbeidsmarkt, ondermijnen we het systeem in Nederland
Boers over de situatie van Eduardo Vieira de Sousa, en dat van nog honderden andere ongedocumenteerde jongeren: ,,Het zijn gewone jongeren, met gewone dromen en een normale wens om mee te doen met de maatschappij. En dan niet als pizzakoerier, als schoonmaker die 3 euro per uur krijgt of erger: in sekswerk of illegale praktijken. Ze kunnen een verschil maken in de zorg, de ICT, de bouw.”
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat weten dat zij om de krapte op de arbeidsmarkt tegen te gaan, liever mensen in Nederland inzetten die langs de kant staan of meer kunnen werken. Een woordvoerder laat weten: ,,Als we ongedocumenteerden inzetten op de arbeidsmarkt, ondermijnen we het systeem in Nederland. Het is in Nederland verplicht dat je Nederlandse papieren hebt en staat ingeschreven om te werken. Dan krijg je daarmee ook sociale zekerheid. Het toelaten van ongedocumenteerden op de arbeidsmarkt zou daarnaast een aanzuigende werking kunnen hebben.” Ook laat hij weten dat bedrijven een boete van 8000 euro riskeren als ze wél iemand aannemen die geen Nederlands paspoort heeft.
Dit artikel verscheen eerder op deze site op 9 augustus 2022.
Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
Stiekem naar de Efteling en gooien met kwark: tien bizarre ontslagzaken in 2023
-
24
Mislukte deals en geklapte huwelijken: Italië stuurt voortaan flitspaalfoto's niet meer mee met boete
Wie in Italië stiekem rondrijdt met iemand anders dan de eigen partner op de passagiersstoel, hoeft binnenkort niet meer bang te zijn dat flitspaalfoto’s met daarop herkenbare inzittenden thuis op de mat vallen. Italië gaat voortaan alleen nog de boete sturen. -
PREMIUMEnergierekening
Daan: ‘We hebben de kruipruimte laten isoleren met schelpen en sindsdien is het gortdroog’
Daan Pladdet (72) uit Giessenburg laat binnenkort een airco in de woonkamer plaatsen omdat hij het overschot aan stroom van de zonnepanelen graag in wooncomfort steekt. ‘Daar investeer ik graag in, ook als het zich niet altijd terugverdient.’ -
column
Altijd druk en nooit tijd voor jezelf? De oplossing is simpel, maar misschien niet zo aardig
Zelf afgewezen worden is niet leuk, maar iemand moeten afwijzen is ook geen pretje. Je weet immers precies wat diegene doormaakt als je hem ‘nee’ verkoopt. In onze wens anderen dat nare gevoel te besparen, doen we onszelf soms tekort, weet psycholoog Thijs Launspach. -
baas bedreigd
Medewerker op staande voet ontslagen na 'onacceptabele' opmerking: onterecht, oordeelt rechter
,,Bek houden anders trek ik je kop van je romp.” Een medewerker van een groothandel die vorig jaar zijn baas op deze wijze had bedreigd werd op staande voet ontslagen. Maar dat was onterecht, zo blijkt nu. Volgens de kantonrechter kon de opmerking weliswaar dreigend overkomen en als grensoverschrijdend worden bestempeld, toch had de werkgever meer moeite moeten doen om de context te begrijpen.
-
PREMIUM
De banen liggen voor het oprapen, maar werkende studenten worden op veel plekken gemist
-
-
-
PREMIUM10
Jesse (19) begon eigen bedrijfje en sleepte opdracht binnen van 20.000 euro: ‘Ik heb de gunfactor’
Veertig uur per week zwoegen voor de baas? Dat is niet vanzelfsprekend voor veel jongeren. Mede door influencers én veranderingen in het onderwijs ziet de Kamer van Koophandel een spectaculaire toename van het aantal jonge ondernemers in de afgelopen tien jaar. ,,Soms zijn ze pas 13 jaar.’’ Maar waakzaamheid blijft geboden. ,,Geld verdienen mag niet de enige drijfveer zijn.’’Rotterdam -
PREMIUMSalaris
Robert is softwareontwikkelaar: ‘Ik ben een van de weinigen in Nederland die niet hoeft te klagen’
Robert (40) werkt als softwareontwikkelaar bij een financiële instelling. Hij bouwt samen met zijn team softwareapplicaties, van a tot z.
-
PREMIUM
Olesya (46) ontvluchtte Oekraïne, belandde in Abbenbroek en werkt nu in Tilburg: ‘Nog altijd last van stress’
-
column
Terugblikken op een bewogen (werk)jaar: ‘Waar ben je trots op, en wat heb je verklooid?’
Een jaar kan snel voorbijgaan. Vind je het moeilijk om achteraf de balans op te maken, of vind je het misschien zonde van de tijd om terug te blikken? Evalueren is essentieel om vooruit te komen, zegt psycholoog Thijs Launspach. Kijk eens hoe 2023 op deze punten voor jou is verlopen. -
-
PREMIUM
Voetballer John-Henry leidt bijzonder dubbelleven: ‘Loop er niet mee te koop, maar stop het ook niet weg’
Den Haag